రాబోయే తరాలు రామోజీరావనే విజేతని ఎలా గుర్తు పెట్టుకుంటాయో!

రాక్షసుడు చెరుకూరి రామోజీరావు ….. The Genghis Khan of Telugu Journalism
_________________________________
రామోజీరావు గురించి నాలుగేళ్ల క్రితం రాసిన వ్యాసం ఇది. రెండేళ్ల క్రితం కావచ్చు, గాయకుడు, రచయిత, సంగీత దర్శకుడు ప్రసన్నకుమార్ సర్రాజు బర్త్ డే పార్టీకి జూబ్లీ హిల్స్ లోని ఆయన ఇంటికి వెళ్లాను. 30-40 మంది వచ్చిన ఆ సాయంకాలం పార్టీలో ప్రగతి ఆర్ట్ ప్రింటర్స్ పరుచూరి హనుమంతురావుగారి కోడలు, పరుచూరి నరేంద్ర భార్య ప్రసిద్ద డాక్టర్ శశికళగారు ఓ గొప్ప పాట మధురంగా పాడారు. ఆవిడ ఆర్టిస్ట్ మోహన్ కి బాగా తెలుసు. నాకు కొంచెం తెలుసు. ఆ పార్టీలో, పాట చాలా బాగా పాడారు అని శశికళ గారితో అన్నాను. ‘‘ప్రకాష్ కదా…ఏలూరు రోడ్డు పుస్తకం చదివాను. అందులో రామోజీరావు గురించి బాగా రాశారు.

‘‘మీ గురించి ప్రకాష్ రాసిన వ్యాసం చూశారా?’’ అని ఒక పెళ్లి విందులో కలిసిన రామోజీరావు గారిని అడిగాను. ‘‘అవును. చదివాను. ప్రకాష్ రాసిందేగా. మా దగ్గర పని చేశాడు కదా’’ అని రామోజీరావు అన్నారని శశికళ నాతో చెప్పారు. అవిడలా
చెప్పడం నాకెంతో బాగా అనిపించింది.

ఈ రోజు 27 జూన్ 2024. విజయవాడ, కానూరులో రామోజీరావు సంస్మరణ సభ జరుగుతోంది.
‘సుప్రభాత సూర్యుడు ‘రామోజీకి అమావాస్య చంద్రుడు, ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు యిస్తున్న గురుదక్షిణ ఈ సభ. ఈ సందర్భంగా రామోజీరావుని మరోసారి తలుచుకుందాం: ప్రకాష్

…….. ……… …….
రామోజీరావు మార్గదర్శి డబ్బుల్తో ఒక గుర్రం కొన్నాడు. ఆరోగ్యంగా బలిష్ఠంగా ఉన్న ఆ గుర్రంపై ఎగిరి కూర్చుని దూసుకుపోతున్నాడు రామోజీ, ఒక మంగోల్ వీరునిలా! జయించాలి, యుద్ధం చేసన్నా సరే, సాధించాలన్న కాంక్ష అతన్ని కుదురుగా వుండనివ్వడం లేదు. ఎదురుగా వున్న పెద్ద కొండపైకి గుర్రాన్ని పోనిచ్చాడు. ఆ ఎత్తు నుంచి కనిపిస్తున్న సువిశాలమైన ప్రదేశాన్ని పరికించి చూశాడు. విజయవాడ, హైద్రాబాద్ అనే చోట్ల కొన్ని పురాతన తండాలు వార్తా పత్రికలు పెట్టుకుని బతుకుతున్నాయి. దూరంగా సముద్ర తీరాన వున్న విశాఖలో మండుతున్న నెగళ్ల చుట్టూ ఆటవిక తండాలు! అక్కడ వార్తా పత్రికల సందడిలేదని గుర్తించాడు. వేల సైన్యమూ, విల్లంబులూ లేకుండానే ఆ ప్రాంతాన్ని జయించవచ్చని ఇట్టే పసిగట్టాడు. ఉత్తరాంధ్ర వ్యూహ రచన సిద్ధం చేశాడు. చిన్న సైజు ఆర్మీతో రంగంలో దూకాడు.

అది 1974 ఆగస్టు 10వ తేదీ.
‘ఈనాడు’ దినపత్రిక ప్రారంభం అయింది.
కొన్ని నెలల్లోనే తొలి విజయం కేక పెట్టింది.
కొట్టాల్సిందిక కుంభస్థలమే అని, రాజధాని హైద్రాబాద్ వైపు గుర్రాన్ని దౌడు తీయించాడు. 1975 డిసెంబరు 17న ఖైరతాబాద్ నుంచి ఈనాడు పబ్లికేషన్ ప్రారంభమైంది. ఎ.బి.కె.ప్రసాద్ అనే సేనాధిపతిని వొదిలించుకున్న రామోజీ, బూదరాజు రాధాకృష్ణ, రాంభట్ల కృష్ణమూర్తి, గజ్జెల మల్లారెడ్డి, రాచమల్లు రామచంద్రారెడ్డి, మోటూరి వెంకటేశ్వరరావు అనే అతిరథుల్ని కదనరంగంలోకి దించాడు. తొలినాళ్ల వొడిదుడుకుల్ని తట్టుకుని పత్రికను నిలబెట్టాడు. After a while it was a sensational victory and the rest is history.
*** *** ***

1977 జూలై 19న హైదరాబాద్ ‘ఈనాడు’లో జాయిన్ అయ్యాను. అనువాదం చెయ్యడం చేతకాదు. హైద్రాబాద్ కొత్త. ఏమీ తెలీదు. అపుడు నాకు 19 ఏళ్లు. ‘‘నాతోపాటు ఈనాడులోనే వుండు అన్నారు మోటూరి. మూడో అంతస్తులో లైబ్రరీ ఏర్పాటు చేస్తున్నారు. పుస్తకాల అల్మరాల మధ్య దుప్పట్లు పరుచుకుని, రగ్గులు కప్పుకుని నిద్రపోయేవాళ్లం. పని చేస్తున్న పెద్దలంతా కమ్యూనిస్టులు. నా నేపథ్యమూ అదే గనక, ప్రేమగా, గారాబంగా చూసుకునేవాళ్లు. (గారాబం ఏమిటో? టీకి తీసుకెళ్లడం, సిగిరెట్ వెలిగించడం, సాయంకాలాలు చల్లని కింగ్ ఫిషర్, ఉల్లిపాయిలూ, మసాలా పల్లీ… ఆ షోకే వేరు!). అప్పటికి రామోజీ పేరు వినడమే. చూడనే లేదు.

ఓ రోజు ఉదయం పదిన్నరకి, ఏమీ తోచక ఈనాడు టెర్రస్ మీదికి వెళ్లాను. రాంభట్ల, మరో వ్యక్తీ మాట్లాడుకుంటున్నారు. సిమెంట్ దిమ్మమీద కాలు పెట్టి, మోకాలి మీద చెయ్యిపెట్టి మాట్లాడుతున్న వ్యక్తి, గోల్డ్ రిమ్ కళ్లద్దాల్లోంచి చటుక్కున చూశాడు. నా లాంటి కుర్రాళ్లు జడుసుకునేలా వుంది ఆ చూపు. తెల్లపాంటూ, తెల్లచొక్కా ఆయనే అని ఇట్టే తెల్సిపోతుంది. రాజీపడటాన్ని సహించలేని రామోజీని చూడ్డం అదే మొదటిసారి.
ట్రైనింగ్ ముగిసి, డెస్క్ వర్క్ పట్టుబడ్డాక విశాఖ పంపించారు. 1978 ఫిబ్రవరి 15 ఉదయం, తాడిచెట్ల వెనక ఎర్రని సూర్యోదయాన్ని చూస్తూ సీతమ్మధార వెళ్లాం. పచ్చని పూలచెట్ల మధ్య ఈనాడు ఆఫీసు. మొదటి నెలల్లోనే గుర్తింపు తెచ్చుకున్నా.

హైద్రాబాద్ నుంచి రామోజీ ఎప్పుడన్నా వచ్చేవారు. ఎండీలూ, మేనేజర్లు… ‘‘ఛైర్మన్ గారు వస్తున్నారు, వచ్చేస్తున్నారు’’ అని హడావిడి చేసేవారు. మాయాబజార్ లో శిష్యగణం సిద్ధం అవుతుంది. చిన్నమయ్య కంట్రోలు చేస్తుంటాడు. పెద్ద ఢంకా మీద వెలుగు… ఆరి మళ్లీ వెలుగు… అదిరిపోయే సంగీతంతో ‘‘ఘటో… ఘటోద్గజ’’ అని విన్పిస్తుంది. నిలువెత్తు ఘటోత్కచుడు భుజమ్మీద గదతో, పద్యంతో ప్రత్యక్షం అవుతాడు. అంత బిల్డప్ వుండేది రామోజీ వస్తున్నాడంటే!

ఓ రోజు ఎం.డీ.అప్పారావు పిలిచి, డాల్ఫిన్ హోటల్లో ఛైర్మన్ గారున్నారు, రమ్మన్నారు, వెళ్లండి అన్నారు. వెళ్లాను. డాల్ఫిన్ ఇంకా నిర్మాణంలో వుంది. నేను కనిపించగానే ‘కమాన్’ అంటూ ఇటుకలూ, ఇసుక, ఇనప చువ్వలూ దాటుకుంటూ రామోజీ గబగబా రెండు అంతస్తులు ఎక్కారు. వెనకే నేను. పక్కనే వున్న ఇసుక తోట అనే స్లమ్ తగలబడిపోతోంది. ‘‘వెళ్లి అదంతా చూసి రాయండి’’ అన్నారు. ఎంతో మంది సీనియర్లు, రిపోర్టర్లూ వుండగా నాకాపని అప్పగించారు. అది మొదటి గుర్తింపు. ఆనాటి ప్రమాదంలో తొమ్మిది మంది చనిపోయారు. వందల ఇళ్లు కాలిపోయాయి. వివరంగా వార్త రాశాను.

*** *** ***
విశాఖ ఈనాడు ఆఫీసులోనే… ముందు రామోజీ గెస్ట్ హౌస్ వుంటుంది. ఎడిటోరియల్ సిబ్బందితో ఒక రోజు మీటింగ్. పదిహేను, ఇరవై మందిమి రామోజీ ఎదురుగా కూర్చుని వున్నాం. పేపర్ గురించి సాధక బాధకాలు మాట్లాడుతున్నారు. సీతారాంరెడ్డి అనే జర్నలిస్టు సమస్యలు, జీతాల గురించీ చెప్పబోయాడు, వెంటనే రామోజీ ‘‘జాగ్రత్త! తోక కత్తిరిస్తా’’ అని హెచ్చరించారు. నేను ఆశ్చర్యపోయాను. అప్పట్లో ఈనాడు ఉత్తరాల కాలమ్ నేనే చూసేవాణ్ణి. స్కైలాబ్ భూమ్మీద పడుతుందనీ, విధ్వంసం తప్పదనీ వార్తలు జోరుగా వస్తున్న కాలమది. స్కైలాబ్ ఎక్కడ పడుతుందో? అని ఒక పాఠకుడు లేఖ రాస్తే, నేను దాన్ని మార్చి రాసి, ‘‘అద్వానీ నెత్తిమీద పడితే….’’ అని హెడ్డింగ్ పెట్టాను. ఆ రోజే పబ్లిష్ అయింది. కమ్యూనిస్టు హేంగోవర్ వల్ల అంత బాధ్యతారహితంగా శీర్షిక పెట్టాను. ఉత్తరాల కాలమ్ ఎవరు చూస్తున్నారు?

ఆ హెడ్డింగ్ పెట్టిందెవరు? అని రామోజీ అడిగారు. నేను లేచి నిలబడి, హెడ్డింగ్ పెట్టింది నేనేననీ, పొరపాటు జరిగిందనీ వినయంగా చెప్పాను.
ఆయన ‘‘నో…’’ అన్నాడు. హమ్మయ్య అనుకున్నా. రామోజీ చిన్న పాజ్ యిచ్చి, ‘‘పొరపాటు కాదు,
Its a blunder” అని అరిచినంత పని చేశారు.
నేను బిగుసుకుపోయాను.

*** *** ***
ఒంటిచేత్తో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ని జయించగలనని తెలిసిన విజనరీ గనక, రామోజీ పత్రికని పంచ ప్రాణాలు పెట్టి చూసుకునేవాడు. మొదటి పేజీ పెట్టిందెవరు? ఫలానా హెడ్డింగ్ ఎవరిది? ప్రతి విషయం, ప్రతిరోజూ గమనించి, మాకు కామెంట్స్ పంపేవారు. తిరుపతి ఎడిషన్ పెడుతున్నపుడు కె.ఎన్.వై.పతంజలినీ, రెండో వాడిగా నన్నూ పంపించారు. మాకు ప్రమోషన్లు యిచ్చారు. 1982 జూన్ 20న ప్రారంభమైంది తిరుపతి ‘ఈనాడు’ ఎడిషన్. ప్రింటింగ్ మొదలవ్వడానికి 15 రోజుల ముందే రామోజీ రేణిగుంట ఆఫీసుకు వచ్చారు. వారం పది రోజులు పతంజలి, నాతో కలిసి పని చేశారు. అప్పుడు ఎంతో ఈజీగా, హాయిగా వుండే రామోజీని చూశాను. పతంజలి న్యూస్ ఎడిటర్ సీట్లో వుంటే, ఆయన ఎదురుగా (గెస్టులాగా) రామోజీ కూర్చునేవారు. డెస్క్ ఇంఛార్జి సీట్లో నేనుంటే, అటూ యిటూ సబ్ ఎడిటర్లు కూర్చోడానికి పన్నెండు కుర్చీలయినా వుంటాయి. చిన్న ఉద్యోగిలా నా పక్కనే కూర్చునేవారు. వార్తలు ఏమొస్తున్నాయి? హెడ్డింగులు ఏం పెడుతున్నారు..

ఇన్ టైంలో పేపర్ డెలివర్ చేయగలమా?
అన్నీ గమనించేవారు. మాతో మాట్లాడేవారు.
The action packed RamojiRao
ఒక రోజు రామోజీ, ఎడిటోరియల్ సెక్షన్ లో నా దగ్గరకొచ్చి, ‘రండి’ అన్నారు. లేచి నించున్నాను,

నా ఎడం చెయ్యి పట్టుకుని కొంచెం దగ్గరకి లాక్కుని, భుజమ్మీద చెయ్యేశారు. కార్మికులంతా వుండే పేజీ మేకింగ్ సెక్షన్ వైపు నడుస్తున్నాం. పేపర్ కి సంబంధించిన సంగతులేవో చెబుతున్నారాయన. నెమ్మదిగా కంపోజర్లు, ఇంపోజర్లు, కెమేరా సెక్షన్ సిబ్బంది వుండే హాల్లోకి వెళ్లాము. రామోజీరావు చెయ్యి నా భుజమ్మీదే వుంది. మొదటి పేజీ పెట్టే చోట ఆగి ‘‘పెట్టండి పేజీ’’ అన్నారాయన. వార్తలు ఎక్కడ ఏవి పెట్టాలో చెబుతున్నా. ‘‘హెడ్డింగులు పెట్టరా’’ అన్నారాయన. ఆయనే కాగితాలిచ్చి, రాయండి అన్నారు. కొన్ని హెడ్డింగులు పెట్టా. మార్చమన్నారు. మళ్లీ రాసిచ్చా. బావున్నాయన్నారు. ఆ బరువైన చెయ్యి యింకా నా భుజమ్మీదే! ఈ కథలో నీతి ఏమిటంటే, పతంజలి గారు ఎడిషన్ ఇన్ ఛార్జి కావొచ్చు. డే ఇన్ అండ్ డే అవుట్ పని చేసి పేపర్ ప్రొడ్యూస్ చెయ్యాల్సింది నేను. కనుక, రామోజీ అనే బ్రిలియంట్ పెట్టుబడిదారుడు అక్కడి వర్కర్లకి క్లియర్ గా మెస్సేజ్ యిచ్చారు. సాక్షాత్తూ ఛైర్మన్ గారే వీడి భుజమ్మీద చెయ్యేసి, స్నేహితుడిలా మాట్లాడుతున్నాడంటే… ఇక వాళ్లకి ప్రత్యేకించి చెప్పాల్సిందేముంది. ఆ రోజు నుంచీ నేనేం చెప్పినా వర్కర్స్ క్షణాల్లో చేసేసేవారు.

రామోజీకి నా మీద కాదు.
పేపర్ మీద తనకున్న ప్రేమ అది.
మరో రోజు ఆయన నా సీట్లో కూర్చున్నారు. ఆ వార్త, ఈ వార్త అంటూ హడావుడి పడుతున్నా. ఇంతలో హైద్రాబాద్ నుంచి ఎడిటోరియల్ వచ్చింది. చదివాను. ఆయన చేతికిచ్చాను. రామోజీ చదివి అప్రూవ్ చేసిన తర్వాతే ఎడిటోరియల్ ప్రింటింగ్ కి వెళ్లాలి! ఆ రూలు తప్పడానికి వీల్లేదు. ఎడిటోరియల్ పది పన్నెండు లైన్లు ఎక్కువైంది, కట్ చేయాలని చెప్పాను. నాచురల్ గా నేనే కట్ చేయాలిగా… అయితే ఆయన చదివేసి 12 లైన్లు వున్న ఒక పేరాని కొట్టేశారు. అది చాలా మంచి ఎడిటింగ్. ఆ పేరా తీసేస్తే ఎడిటోరియల్ కి ఏ యిబ్బందీ లేదు.

అనవసరమైన వివరాలనే రామోజీ కట్ చేశారు. అంత షార్ప్ ఆయన. ‘‘తమరి యొక్క కామన్ సెన్స్ తగలడిపోనూ’’ అనుకున్నా నేను.
రేణిగుంట ఈనాడు ఆఫీసులోనే పైన ఆయన గెస్ట్ హౌస్ వుంటుంది. పతంజలినీ, నన్నూ పైకి పిలిచారు. వెళ్లి ఆయన ఎదురుగా కూచున్నాం. చాలా రిలాక్స్ డ్ గా, హాయిగా వున్న రామోజీ… ‘‘ఇదిగో, యిలా బక్క పల్చగా, బాగా సన్నగా వున్న మీ యిద్దరినీ నమ్ముకుని రెండు కోట్ల రూపాయలు పెట్టుబడి పెట్టా. నాకు తెలుసు మీ యిద్దరూ కమ్యూనిస్టులని. ఇది తిరుపతి ఎడిషన్. కొండ మీదికి భక్తులు వస్తూనే వుంటారు. వాళ్లు హర్ట్ అయ్యే పనులేమీ చెయ్యకండి. దేవుడి సెంటిమెంటుకి విరుద్ధంగా కామెంట్ చెయ్యడం, వార్తలు వెయ్యడం… వద్దేవద్దు. నిజానికి నేను కూడా నాస్తికుణ్ణే. కానీ మనం ప్రజల సెంటిమెంటును గౌరవించాలి’’ అని చెప్పారు. ఒక రాక్షసుడు తన వ్యాపార ప్రయోజనాల కోసం నిజమైన మానవుడిగా మారిన ఒక స్వచ్ఛమైన దృశ్యాన్ని నేను చూడగలిగాను.

*** *** ***
1983 జూన్ 15న మహాకవి శ్రీశ్రీ చనిపోయినపుడు, మంచి ఫోటో వేసి (అది నా కలెక్షన్) ‘‘నిప్పులు చిమ్ముకుంటూ నింగికెరిపోయిన శ్రీశ్రీ’’ అనే శీర్షికతో వార్త యిచ్చినపుడు, రామోజీ రావు నన్ను కంగ్రాచ్యులేట్ చేస్తూ ఒక పర్సనల్ మెస్సేజ్ పంపారు.

*** *** ***
ఇది రామోజీ రావు గురించి మాట్లాడుకోవాల్సిన సమయం అని నేను అనుకుంటున్నాను. పత్రికాధిపతి గనక, మిగతా పత్రికలేవీ ఆయన పేరు స్మరించడానిక్కూడా యిష్టపడవు. మన సంకుచిత మనస్తత్వానికీ, ఇరుకు జర్నలిజానికీ యిదే గుర్తు. రామోజీరావుకి 75 ఏళ్లు వచ్చినపుడన్నా ఆయన గొప్పగా కంట్రిబ్యూట్ చేశాడనో, లేదా సవాలక్ష తప్పులు చేశాడనో ఏదో ఒక ఆబ్జెక్టివ్ అసెస్ మెంట్ చేయాలి కదా! ఐతే, రామోజీరావు ఒక ఫినామినా, ఒక లివింగ్ లెజెండ్ అని పొగిడి చేతులు దులిపేసుకోవడం, లేదా అతనో రాక్షసుడు, రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రులనే మార్చేసిన మాయల ఫకీరు, ధన పిశాచి అని శాపనార్ధాలు పెట్టి మెటికలు విరవడం! అలా కాకుండా ఆయన విజయాల్నీ, వ్యక్తిత్వాన్నీ, స్వార్థపరత్వాన్ని కూడా సరిగా అంచనా వేసి విశ్లేషించడం అవసరమేమో.

How can anybody on earth ignore Ramoji?
శ్రీశ్రీని పేరడీ చేస్తే, బిల్ గేట్స్ ని తలుస్తారు, వారెన్ బఫెట్ ని కొలుస్తారు. రామోజీరావంటే భయంపుట్టి వణుకుతారు. అంటే మన పెట్టుబడిదారులనే మనం క్షమించం. ఎన్టీరామారావ్, అక్కినేని నాగేశ్వరరావు, కృష్ణ, శోభన్ బాబులు పాతబడి, రోతపుట్టి Fade out అయిపోతున్నపుడు ఆశా కిరణంలా మెరిసింది చిరంజీవి! జనానికి కావాల్సిన కొత్త డ్యాన్సుల, గమ్మత్తుల, బూతుపాటల మజాని యిచ్చిన వాడు చిరంజీవి! అచ్చుగుద్దినట్టు అలాగే, ఆంధ్ర పత్రిక, ప్రభ, జ్యోతి, భూమి, విశాలాంధ్ర, ప్రజాశక్తి… ఇంకా సంప్రదాయ జర్నలిజం చూరుపట్టుకు గబ్బిలాల్లా వేలాడుతున్నపుడు ఉరుములు, మెరుపులతో కొత్త వెలుగుల అక్షర దీపాల్ని వెలిగించిన వాడు రామోజీరావు. సూటిగా స్పష్టంగా వుండే సరళమైన తెలుగుతో సామాన్యుణ్ణి కూడా చదివించే భాషతో, కదిలించే శైలితో సమ్మోహన పరిచింది ఈనాడు. అదే ఈనాడుతో రాష్ట్ర మంత్రులకీ, ముఖ్యమంత్రులకీ నిద్రలేని రాత్రుల్ని ప్రసాదించిన వాడూ రామోజీరావే! స్పష్టమైన చూపున్న ఆధునిక పెట్టుబడిదారుడు. హృదయంలేని వ్యాపారస్తుడు. అక్షరాలా అచ్చమైన తెలుగు రాక్షసుడు!

*** *** ***
నందమూరి తారక రామారావుని గెలిపించిందీ, లక్ష్మీపార్వతీసమేత ఎన్టీఆర్ ను ఓడించిందీ చివరిదాకా పీడించిందీ రామోజీరావే కావడం… దాన్ని మనం గుడ్లప్పగించి చూడటం ఎంత విచిత్రం.

*** *** ***
నాకు తెలిసి, రామోజీరావు ఎప్పుడూ తన ఫోటో ఈనాడులో వేయడానికి ఒప్పుకోలేదు. ‘‘నా పేపర్లో నా ఫోటో ఏంటయ్యా!’’ అనేవాడు. ఆయన తల్లి చనిపోయినపుడు , ఒక సీనియర్ జర్నలిస్టు
‘‘మీ అమ్మగారి ఫోటో వేసి, వార్త యిద్దాం’’ అన్నాడు. ‘‘మా అమ్మ చనిపోతే యీ రాష్ట్రానికి వార్త ఎలా అవుద్దీ. వద్దు. అలాంటిదేం చేయకండి’’ అని రామోజీ అన్నారని నాకు తెలుసు. ఈనాడు లో ‘‘పెద్దల సభలో గలభా’’ అని హెడ్డింగ్ పెట్టినందుకు రామోజీని అరెస్టు చేయమని ఐపీఎస్ అధికారి విజయరామారావును సభాధ్యక్షుడు ఆదేశించారు. రామోజీని అరెస్టు చేసేందుకు విజయరామారావు ఈనాడుకు వచ్చిన ఫోటోని మొదటి పేజీలో వేశారు. ఆ మాత్రం సెన్సూ, బేలన్సూ వున్నవాడాయన!

రామోజీరావు తన సైన్యంతో గుర్రాల మీద గోబీ ఎడారిలో తూనీగల్లా దూసుకుపోతున్న వయసులో… దయలేదు… దాక్షిణ్యమూ లేదు, యుక్తా యుక్త విచక్షణ లేదు, పగ.. పగ… అనే కృష్ణపాండవీయం డైలాగు గుర్తొచ్చేది నాకు. విజయం అనే పంతం నెగ్గించుకునే దాకా నిద్రపోని వాడే రామోజీరావు.

సరదాకి- రామోజీకీ, నాకూ చిన్న పోలిక చెబుతా. మా యిద్దరి మధ్యా పెద్ద తేడా ఏం లేదు. మార్గదర్శి, ఈనాడు, ఫిల్మ్ సిటీ నాకు లేకపోవచ్చు. కానీ నా లాగా ఆయన కవిత్వాన్ని ఎంజాయ్ చేయగలడా? చెలాన్నో, చేగువేరానో పదే పదే చదువుకుని పరవశించిపోగలడా? లేదు. ఆయన ట్రాక్ వేరు.

నాకు యిద్దరు మగపిల్లలు. ఆయనకీ యిద్దరు అబ్బాయిలు. నా పెద్ద కొడుకు నిత్యా నాదెండ్ల అయిపోవాలనీ, రెండో వాడు అతి సుందర
పిచాయ్ కావాలనీ నేను కనని కల లేదు .
ఏలూరు నుంచి నడిచొచ్చిన నాలాంటి వలస కూలీ గాడికే ఇన్ని కలలుంటే రాజాధిరాజ, రాజమార్తాండ శ్రీమాన్ చెరుకూరి రామోజీరావు ప్రభువులకు కనీసం వంద వైల్డ్ డ్రీమ్స్ అన్నా వుండవా? వుంటాయి. వుండితీరతాయి.
జాగ్రత్తగా వినండి. ఇదో మేజర్ ఇష్యూ.
మనలాంటి వాళ్లం అంటే మధ్య తరగతి వాళ్లం.. అనగా యింటద్దె కట్టడానికి వెతుక్కునే వాళ్లం… సాయంత్రాలు డాబా మీద చాప వేసుకుని తలకింద చేతులు పెట్టుకు పడుకుని నీలాకాశం, మబ్బులూ చూస్తూ ఆనందిస్తాం. నెలవంకనీ, తొలి నక్షత్రాన్నీ చూసి పరవశించిపోతాం. రామోజీరావు ప్రోబ్లం ఏమిటంటే, చేత్తో ఆకాశాన్ని అందుకుందాం అనుకుంటాడు. అందకపోయిందా, దాన్ని కొనేద్దాం అనుకునే రకం. అందనిదేదో తన సొంతం అయ్యేదాకా నిద్రపోడు!
పంతం మనిషికి. వుడుం పట్టుదల!

*** *** ***
ఒక రోజు హైద్రాబాద్ ఈనాడు ఆఫీసులో గజ్జెల మల్లారెడ్డితో రామోజీరావు ఇలా అన్నారు. ‘‘మల్లారెడ్డీ, నేను గనక కమ్యూనిస్టు రష్యాలో వుంటే, ఏమయ్యేవాణ్ణి? మాస్కో శివారులోని ఒక పెద్ద ఫ్యాక్టరీకి చిన్న మేనేజరుగా… అంతేగా!’’ అన్నారు. మార్గదర్శి, ఈనాడు అనే మహా సంస్థల్ని స్థాపించే అవకాశం అక్కడ నాకు రాదుగా అని రామోజీ ఫిర్యాదు. మల్లారెడ్డి నాకీ విషయం చెప్పారు. ఆ ఫీలింగ్ తో నేను కూడా ఐడెంటిఫై అయ్యాను. ఈనాడులో నేను గనక జాయిన్ అయివుండకపోతే, ఏ దిక్కు మాలిన సంస్థలో క్లర్కుగానో, ఘనత వహించిన ఒక బ్యాంకులో గుమస్తాగానో…. చెహోవ్ కథలోని భయస్తుడిగా మిగిలిపోయేవాణ్ణి.
అందుకైనా నేను ఆయనకి కృతజ్ఞుణ్ణి.

‘ఉదయం’ పత్రిక వస్తుందన్న మోజులో, పతంజలి తిరుపతిలో ఈనాడుకి రిజైన్ చేశారు. అక్కడి మేనేజరు గోవిందరావు నన్ను పిలిచారు. రామోజీరావు ఫోన్ చేశారు. మిమ్మల్ని వుండమని, తన మాటగా చెప్పమన్నారు. అయినప్పటికీ.. ప్రకాష్ రాజీనామా చేస్తే- వెంటనే ఆమోదించమన్నారు. దయచేసి నా మాట వినండి. మీరు వుండండి.
ఛైర్మన్ గారు ఎవరి గురించీ నాకిలా చెప్పలేదు’’ అని ప్రాధేయపడుతున్నట్టుగా వివరించారు. పతంజలి అంటే యిష్టమూ, స్నేహమూ, గౌరవం వల్ల… ఆ క్షణంలోనే రాజీనామా చేసి వచ్చేశాను. బైటికి వచ్చేశాక తెలిసొచ్చింది, అక్కడ ఎంత సుఖంగా, గౌరవంగా బతికామో! ఇది నా సొంత ట్రాజెడీ! అటువైపు, అనగా రామోజీరావు కోణం నుంచి చూసినపుడు ఆయనకే విషాదమూ లేదా?…. అది కూడా చూడాలిగా!

*** *** ***
Loneliness at the top అంటారుగా….
83 సంవత్సరాల వయసున్న ఇప్పటి రామోజీరావు మానసిక స్థితి ఏమిటో! Autumn of the patriarch నవల్లో గాబ్రియేల్ గార్షియా మార్క్విజ్ మొత్తం అధికారాలన్నీ ఒక నియంత చేతుల్లో వుండిపోవడం వల్ల కలిగే దుష్ఫలితాల గురించి రాశారు.
ఈ పెద్ద వయసులో… జీవిత చరమాంకంలో…
ఫిల్మ్ సిటీలో… ఏ పదో అంతస్తులోనో అద్దాల గదిలోంచి దూరాకాశాన్ని చూస్తూ తనలో తాను ఏం మాట్లాడుకుంటాడు? సిరిసంపదలూ, భోగభాగ్యాలూ హంసతూలికా తల్పాలూ…ఇవన్నీ సరే, ఎందుకింత తాపత్రయ పడ్డాను? ఎందుకిన్ని ఉరుకులూ, పరుగులూ! నేను పోగు చేసిన అపార ధనరాశుల కొండల్ని యిపుడు నేనే ఎక్కలేను కదా! ఇలాంటి విచారమే మిగుల్తుందా?
లక్షల మందికి ఉద్యోగాలిచ్చి, కుటుంబాల్ని నిలబెట్టానన్న సంతృప్తి ఓదారుస్తుందా?
చీకటి ఆకాశంలో ఒంటరి నక్షత్రాన్ని చూస్తున్నపుడు ఆయనకు ఏమనిపిస్తుంది?
రాబోయే తరాలు రామోజీరావనే విజేతని
ఎలా గుర్తు పెట్టుకుంటాయో!
ఒక నార్ల వెంకటేశ్వరరావుని తలుచుకున్నట్టు…
ఒక చండ్ర రాజేశ్వరరావుని స్మరించుకున్నట్టు…
ఒక దేశోద్దారక నాగేశ్వరరావు పంతుల్ని గుర్తు చేసుకున్నట్టు…
తనను జ్ఞప్తి చేసుకోవడం జరిగే పనేనా?

*** *** ***
రామోజీరావు ఫిల్మ్ సిటీ అద్దాల మేడలోంచి చూసినట్టుగానే… ఆనంద్ నగర్ కాలనీలో మా అద్దెయింటి బాల్కనీలోంచి పున్నాగపూల చెట్టుని చూస్తున్నపుడూ… నాకో సందేహం! ఒక కఠోర దీక్ష పాటించిన అయ్యప్పస్వామి భక్తుడు శబరిమలై వెళ్లి మొక్కు చెల్లించుకుని తిరిగి వస్తూ అనుభవించే పవిత్రమైన ఆనందం రామోజీరావుకి ఎప్పుడైనా దొరికిందా? శ్రీకాకుళం జిల్లాలో మారుమూల గ్రామం నుంచి ముగ్గురు పిల్లల్తో రైలెక్కిన నిరుపేద భార్యాభర్తలు, దుర్భరమైన ప్రయాణం చేసి, బిడ్డల్ని ఎత్తుకుని, తిరుమల కొండ నడిచి ఎక్కి, తలనీలాలు సమర్పించి, కోనేట్లో స్నానం చేసి, భగవంతుణ్ణి దర్శించుకున్నపుడు ఆ నిరక్షరాస్యులు పొందిన అనిర్వచనీయమైన మనశ్శాంతి రామోజీకి ఎప్పుడైనా అనుభవంలోకి వచ్చి ఉంటుందా?
ఈ సుదీర్ఘ కల్లోల జీవనయానంలో నిజమైన, నిరాడంబరమైన ఆనందాన్ని రామోజీరావు పొందగలిగారా…? నాకు అనుమానమే.

*** *** ***
మరిచిపోలేని నా పుట్టిన రోజు:
1979గానీ 80గానీ కావచ్చు. విశాఖపట్నం, నవంబరులో ఓ రోజు. అది నా పుట్టిన రోజు.
అమ్మా, నాన్నా, ఒక అన్నయ్య, ఇద్దరు అక్కలు, నలుగురు చెల్లెళ్లూ ఉన్నా, ఇక్కడ నేను ఒంటరిగా మిగిలాను. ఏం బతుకో ఏంటో… అనుకుంటూ ఆఫీసుకు ఎర్లీగానే వెళ్లిపోయాను.

టీ ఇచ్చే బాయ్ వచ్చి స్వీట్ ప్యాకెట్ అందించాడు. ఆనందం కట్టలు తెగింది. ఒక వెర్రి సబ్ ఎడిటర్ గాణ్ణీ, వాడి పుట్టిన రోజునీ గుర్తు పెట్టుకుని యాజమాన్యం స్వీట్లు పంపించిందంటే, అతను రామోజీరావు కాదు, సాక్షాత్తూ వేయి చేతుల విష్ణుమూర్తే అనుకున్నాను. ఇంతలో ఇతర జర్నలిస్టులు , న్యూస్ ఎడిటర్ తెన్నేటి కేశవరావు వచ్చారు. వాళ్లందరికీ కూడా స్వీట్లు ప్యాకెట్లు పంచారు. ఇది కదా అదృష్టమంటే అని మురిసిపోయాను. అంతలోనే, ఇవ్వాళ నవంబరు 16 కదా, ఛైర్మన్ గారి పుట్టిన రోజు అని కేశవరావు చెప్పారు. నోరు మూసుకుని, ఏడేళ్ల బాలికపై యజమాని అత్యాచారం లాంటి దుర్వార్తెదో రాసుకుంటూ… మనసులో నా కలలు కూడ దోచుకునే దొరలు ఎందుకు అని పాడుకుంటూ… హు… నవంబరు 16 !! …… By… తాడి ప్రకాష్ 97045 41559