ఘన సాహితీమూర్తులు… ఈర్ష్య, అసూయ తిట్లకు కాదెవరూ అతీతులు…

మనందరం ఎంతో మంచివాళ్ళం. మర్యాదస్తులం! నవ్వి, చెయ్యి కలిపి పలకరిస్తాం. వినమ్రంగా మాట్లాడతాం. ‘రా, కాఫీ తాగుదాం’ అంటాం. జ్యోతిలో మొన్న సోమవారం వచ్చిన నీ కవిత అబ్బో చంపేశావ్ గా అంటాం. “ఆదివారం సాక్షిలో నీ కథ టూమచ్ గురూ, ఇంకెవ్వరూ నీలా రాయలేరు” అని అతనూ అంటాడు. మనం మొహమాటస్తులం. సిగ్గుపడే వాళ్లం. ఎవర్నీ పల్లెత్తు మాట అనం. ఎవడైనా చెడు మాట్లాడినా వినం. మంచితనానికి ప్యాంటూ చొక్కా వేసి టక్ చేసినంత హుందాగా వుంటాం. మనం సహ్రుదయులం…ఉదారులం. మిత్రుడికి సిగరెట్ యిచ్చి, అగ్గిపుల్ల గీసి వెలిగిస్తాం. వాడి బిర్యానీ బిల్లు కూడా పే చేస్తాం. కవిత్వం రాయడం మొదలుపెట్టి మూడేళ్లు అయిపోతోంది, ఇంకా ఎవడూ మహాకవి అనడేం అని ఎదురుచూస్తాం. మనం కల్తీ లేని కెరీరిస్టులం. ఎవడు పొగిడినా వాడి తప్పుల్ని మన్నిస్తాం. ఎవడు వొంగినా వాడి భుజాల మీద ఎక్కేస్తాం! మర్యాద అనే కొమ్మకి పూసిన మల్లెపూల్లాగా పరిమళిస్తాం! చిటికెడు గౌరవం కోసం… ఆనక సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు కోసం పరితపిస్తాం! పరువు ముఖ్యం. ప్రతిష్ట సౌఖ్యం! కనక మన నిశ్చితాభిప్రాయాల్ని పెదవి దాటనివ్వం. పొగడ్త అనే రంగురంగుల పూలతేనె రుచికి అలవాటు పడినవాళ్ళం. సున్నితమైన వాళ్లం. విమర్శని అస్సలు తట్టుకోలేని వాళ్లం. పొగడ్తని కాదనలేని బిడియస్తులం!

*** *** ***

(Arudra, Dasaradhi, C Narayana Reddy, Somasundar, Sri Sri)

నలభై, యాభై ఏళ్ల క్రితం నిర్మొహమాటస్తులైన పెద్దలు కొందరు వుండేవాళ్లు. కె.వి. రమణారెడ్డి, రాచమల్లు రామచంద్రారెడ్డి, బండి గోపాలరెడ్డి (బంగోరె) లాంటి వాళ్లు ఘాటైన పదాలతో నిజాన్ని నిక్కచ్చిగా చెప్పి తెలుగు సాహిత్య విమర్శకి గొప్ప గౌరవం తెచ్చారు. ఇక్కడ 1970 వ సంవత్సరం చాలా ప్రధానమైనది. అది మహాకవి శ్రీశ్రీ షష్టి పూర్తి సంవత్సరం. విప్లవ రచయితల సంఘం పుట్టిన ఏడాది. అభ్యుదయ రచయితల సంఘం (అరసం) అనే రివిజనిస్టుల నుంచి విప్లవకారులం అంటూ కొందరు విడిపోయారు. అలా కకావికలైపోయిన కవులంతా నువ్వు దరిద్రుడివి అంటే నువ్వే దగుల్బాజీవి అని నోరారా తిట్టుకున్నారు. వూరుకుంటారా! కవిత్వాలు రాసుకున్నారు. కొంత చీప్ గా, చిల్లరగా వెవ్వెవ్వే అని వెక్కిరించుకుంటూ దిగజారుడు విమర్శలతో రెచ్చిపోయారు. కవులు వీధిరౌడీలుగా మారి తన్నుకుని, కలాలతో పొడుచుకుని రాసుకున్న రక్తచరిత్ర… గురజాడ, శ్రీశ్రీ, ఆరుద్ర, నారాయణబాబు, సోమసుందర్, సినారె, మల్లారెడ్డి, దాశరథి, విశ్వనాథ, కృష్ణశాస్త్రి, తిలక్ లాంటి మహానుభావులకు సంబంధించినది అయినందువల్ల మనం ఇప్పుడు మాట్లాడుకుంటున్నాం.

తిట్టు కవిత్వంతో చెలరేగిపోవడంలోనూ శ్రీశ్రీ యే పయనీర్. పద్యాలతో, పన్ లతో, అంత్యప్రాసలతో అవమానకరమైన వ్యాఖ్యలతో శ్రీశ్రీ, సాటి కవుల్ని వుతికి ఆరేశారు. మన సినిమాల్లో తిట్టినా, పెట్టినా సూర్యకాంతం కే చెల్లింది అన్నట్టు కవిత్వంతో ఎన్ని సర్కస్ ఫీట్లు చేసినా శ్రీశ్రీ

ఆడిందే పాట. పాడిందే ఆట.

“నువ్వు స్వయంగా అపాయాల్లోకి వెళ్ళు

ఎరువు తెచ్చుకున్న అభిప్రాయాల్ని

తగలబెట్టడానికి వీలుగా

ఒక అగ్గిపెట్టె నీతో తీసుకువెళ్లడం మర్చిపోకు”

అని శ్రీశ్రీ 1957లోనే మనకి చెప్పినా … ఆయనెపుడూ పది లీటర్ల పెట్రోలు డబ్బాతోనే దాడికి దిగేవాడు. విశ్వనాథ సత్యనారాయణ అపూర్వ రచన ‘వేయి పడగలు’ పై కత్తి దూసిన శ్రీశ్రీ,

వేయి పడగలు… లక్ష పిడకలు… లక్క పిడతలు… కాగితప్పడవలు… చాదస్తపు గొడవలు – అంటూ నరికి పోగులుపెట్టాడు. కష్టంగా రాయడమంత సులభమైన పని లేనట్టే, సులభంగా రాయడమంత కష్టమైన పనికూడా లేదు అన్నాడు శ్రీశ్రీ.

మనలో వెధవాయత్వం, మరిపించే పాట అని శ్రీశ్రీ అంటే, “భాషలో, భావంలో, ఇతివృత్తంలో, ఛందస్సులో విప్లవాత్వకమైన మార్పులు తెచ్చినవాడు గనుకా, తన తరువాతి కవులకు మార్గదర్శకుడైనాడు గనుకా గురజాడ నిస్సందేహంగా తెలుగు కవిత్వ చరిత్రలో ఒక యుగకర్త” అని రా.రా. అన్నారు. ‘వజ్రాయుధం’ తో వాసికెక్కిన ఆవంత్స సోమసుందర్, 1970 లోనే విశాలాంధ్ర దిన, వార పత్రికల్లో కొన్ని వ్యాసాలు రాశారు. గురజాడ రాచరికవాది అనీ, రాజభక్తి పరాయణుడనీ విమర్శించారు. శ్రీశ్రీ కూడా అంత గొప్ప కవేం కాదనీ అన్నారు. “నోటికి వచ్చిన బూతులన్నీ కాగితాలపై ఎక్కించి అదే విప్లవ కవిత్వమని దబాయించే స్థితి ఏర్పడింద”నీ సోమసుందర్ ఆరోపణ. 1970లోనే విశాఖలో జరిగిన శ్రీశ్రీ షష్టి పూర్తి సభలో కవి జ్వాలాముఖి మాట్లాడుతూ, సోమసుదర్ ని బృహన్నల అని తిట్టారు. “ఆయన్ని కొజ్జా అని నిందించడం బాధాకరమైన విషయమే” అంటూ సి.వి (చిత్తజల్లు వరహాలరావు) అచ్చతెలుగులో ఎత్తిపొడిచారు. వీళ్లంతా విప్లవ కవిత్వ వికృత శిశువులని సోమసుందర్ ఎదురుదాడి చేశారు. వొళ్ళు మండిన శ్రీశ్రీ – ‘సోమా, సుందర దోమా… రామరామ… సుకవితామతల్లికి ప్రవాస సీమ’ అని జోకేశారు. దాంతో, “అన్నయ్యకి ఆఖరి జాబు” అని సో.సు. రాస్తూ, “ఇంతగా పతనం అయిపోతావు అనుకోలేదు, మహాకవికి ఇంత దుర్గతా! ఇక ఉత్తరం రాయను – ఇట్లు సో.సు.

“ఆఖరి జాబుకి తొలి జవాబు” అని

శ్రీశ్రీ తిప్పికొడుతూ,

డియర్ సోదరా, సోమసుందరా!

మూడోరేటు భావకవిగా ప్రారంభించి

అయిదోక్లాసు సబ్జెక్టివ్ గా మారిన

నీ తిరోభివృద్ధి గమనిస్తూనే వున్నాను

అవును, నాలుగేళ్ల కిందటే అయితే

ఇంతకన్నా బాగా అఘోరించేది నీ రాత

గర్భస్రావాల్లాంటి నీ కవమనాల్ని చూసి

నిన్ను గోడ్రాలివనన్లే నేను

(కడుపు నిలవలేదు, పాపం నువ్వేం చేస్తావు)

… పెంపుడు కుక్క కిష్టమైన పదార్థం

నీ మెదడులోనే వుందంటున్నాను

ఫర్వాలేదు, ఫ్లషవుట్ చేస్తానుగా –

– ఈలోగా… వచన కవిత్వం వినివిని

రుచిచెడ్డ శ్రవస్సుల కపురూపపు పద్యాల్

రచియించర, ప్రచురించర

శుచి తెలియని కండచీమ, సుందర దోమా

– ఇట్లు … యువర్స్ ఫ్రెటర్న్ లీ, శ్రీశ్రీ

అని తిట్టిపోశారు.

సోమసుందర్ విస్తృతంగా రాసిన శృంగార కవితలు చూసి కె.వి. రమణారెడ్డి…

ఆశయాలను డైవోర్సుచేస్తున్నై వాస్తవాలు

ఆశలను సిఫార్సు చేస్తున్నై అక్రమాలు

అని కోపంతో అన్నారు.

*** *** ***

పత్రికలో కార్టూనులు పడడం చూళ్ళేదూ?

పద్యంలో ఆమాదిరి పధ్ధతి వీల్లేదూ?

అంటూ శ్రీశ్రీ సిరిసిరి మువ్వలు, ప్రాస క్రీడలు, లిమరిక్కుల్లో (సిప్రాలి) లెక్కలేనన్ని వ్యంగ్య చిత్రాలు గీశారు.

సినారె భళారే, అన్నిటికీ హుషారే

సినిమా రెడీమేడ్ సరుక్కీ తయారే

కిరాణా కొట్టు సరుకురే!

ఆచార్యుడనుకున్నవాడు అల్లాటప్పాగా రాస్తుండడం…

హైస్కూలు తెలుగు మేష్టరుకున్నంతపాటి తెలివి

వుందా యీ ప్రొఫెసరుకని అడుగుతాను అలిగి!

అని శ్రీశ్రీ వెక్కిరించినపుడు, సి. నారాయణరేడ్డి తిరిగి తిట్టకుండా, విప్లవకవి అనుకున్నవాడు విదూషకుడిగా మారాడు అని హుందాగా వూరుకున్నారు.

*** *** ***

కవి దాశరథి కృష్ణమాచార్య, శ్రీశ్రీపై దుమ్మెత్తిపోస్తూ –

ఇద్దరు పెళ్ళాల తోటి, రెండు బంగాళాల తోటి

సామ్యవాదివెట్లారా? కారుకూతలెందుకురా?

నువు రాసిందేమిట్రా మట్టీ మశానం

మహాప్రస్థానం నీ పాలిటి స్మశానం

ఆరోరుద్రుని గూర్చి అవాకులు కూయకు

అతని కాలిధూళి తాకు అర్హత నీకేదిరా..

అన్నారు దురుసుగా. అంతే, శ్రీశ్రీ కి తిక్కరేగింది.

ఏమిట్రోయ్ పొట్టికవీ, ఎందుకింత దూకుడు

ఎడాపెడా వాయిస్తా ఎండిన నీ మూకుడు.

నేలమునగ చెట్టుకే నిచ్చెన వేసి ఎక్కుతావు

శ్రీశ్రీనే ఎదిరించే ఎత్తుకు పెరిగావురా?

ఎముక ముక్క కొరుకు కుక్క

ఎంచునరుని దేవునిగా

ఆరుద్ర కనిపించు నీకు

అతిమహానుభావునిగా?

వద్దుసుమా చెడిపోతావు, వొద్దికగా నడుచుకో

ఓనమాలు రానివాడ, వొళ్ళు తెలిసిమసలుకో!

పి.ఎ.పి. లో నాదొక సగం పాట కతికేవు

ఇంకెందుకు నీతులు నా ఎంగిలి తిని బతికేవు!

(PAP- ప్రసాద్ ఆర్ట్ పిక్చర్స్)

సినిమా ఎంగిలి మెతుకులు

సిద్ధాన్నం చేసుకో

దిగంబరుల వూసెత్తక

తెలివిగ నోర్మూసుకో

నారాయణరెడ్డి లాగ రాయాలని దురద

కలం నుండి కారేదో చవక సెక్సు బురద

అంటూ బిలో ది బెల్ట్ దెబ్బతీశాడు శ్రీశ్రీ.

దాశరథీ, నవ్యకళానిధీ, కావ్య పయోదధి

చీనా అంటే అధికాధిక భయం, అతని దుర్విధి!

కసిగా అన్నారు శ్రీశ్రీ.

*** *** ***

1964-65 లో విషాద భారతం, కారుచీకట్లో కాంతిరేఖ కావ్యాలు రాసిన సి. విజయలక్ష్మి (సి.వి. గా పాపులర్) ఆరుద్ర ప్రయోగాల మోజు చూసి చిరాకు పడ్డారు. కూనలమ్మ పదాలంటూ వంటింటి, ఇంటింటి పద్యాలు రాయడం ఆయనకి కోపం తెప్పించింది.

ప్రాస సర్కసు జంపు, కుక్క చచ్చిన కంపు

నీదు కవనపు సొంపు

చాలు చాలమ్మా, ఓ పోసుకోలమ్మా

అంటూ ఆరుద్రని మందలించారు.

***

ఒకర్ని మెచ్చుకున్నా, ఇంకొకర్ని తిట్టిపోసినా శ్రీశ్రీయే సమర్థుడేమో!

హరికథా పితామహుడు ఆదిభట్ల దాసు

సంగీతం, సాహిత్యం సరితూచిన త్రాసు

భాష, శాసనచనుడై పరగినట్టి గిడుగు

తెలుగువారి వెలుగుదారి తెలివెన్నెల మడుగు

కృష్ణశాస్త్రి విష్పరించు చారువేదనా రోగం

(whispering ని శ్రీశ్రీ ఎంత బాగా వాడాడో చూడండి)

అని ఎంతో అందంగా, అర్థవంతంగా అనగలిగిన శ్రీశ్రీయే –

ఆరుద్ర గారి చరణాలు … అసందర్భ తోరణాలు

అసాహిత్యానికి నిదర్శనాలు … అజీర్తి, సుఖవిరేచనాలు… అని అంటే

“అవి అతని నోట్లోంచి రావటం ఎంత లక్షణంగా వుంది” అన్నారు ఆరుద్ర.

ఆరుద్ర భార్య రామలక్ష్మి విమర్శకు జవాబిస్తూ…

నారేగుళ్ళి, బిగించి కారాకిళ్ళీ

ఇలా వచ్చావేం మళ్ళీ

ఇక్కడేం ఉందీ? హళ్ళికి హళ్లి, సున్నకు సున్నా”

అని వెక్కిరించాడు శ్రీశ్రీ.

అరే యార్ ఇధరావ్ దేఖో

ఆంధ్రుల దినపత్రిక

పెట్టుబడికి కట్టుకథకి

పుట్టిన విషపుత్రిక

అటోఇటో టిటో డిటో ఎడిటోరియల్ నార్ల

నిన్న తిరగా, ఇవాళ బోర్లా: శ్రీశ్రీ

విశ్వనాథ సత్యనారాయణ చేతిలో పదం బానిసలా పడుంటుంది. శ్రీశ్రీ చేతిలో పదం ఆడపిల్లలా నృత్యం చేస్తుంది అని విశాఖలో ఒక పెద్దాయన అన్నారు.

*** *** ***

చాలా గొప్ప కవిత్వం రాస్తున్నాడని గజ్జెల మల్లారెడ్డిని ఒక సందర్భంలో మెచ్చుకున్న శ్రీశ్రీ, మరోసారి … “గజ్జెలమల్లా, నువ్వు కవివి కావు, కావుకావు … ఇది కాకిగోల అయినా సరే” అన్నారు.

*** *** ***

వోరోజు శ్రీశ్రీ మద్రాసు పాండీ బజారులో నడిచి వెళుతుండగా ఆరుద్ర ఎదురొచ్చారు. సన్నిహిత బంధువులూ, ప్రతిభామూర్తులు అయిన

వాళ్ళిద్దరి మధ్య వైరం వుండేది.

“ఏం ఆరుద్రా బాగున్నావా? అదే ఇల్లా” అని పలకరించారు శ్రీశ్రీ.

“ఆ… అదే ఇల్లూ, అదే ఇల్లాలు” అన్నారు ఆరుద్ర. అప్పుడు శ్రీశ్రీ రెండో ఆవిడ సరోజతో వుంటున్నారు.

పొద్దున్నే ఈ దరిద్రుడితో మాటపడాల్సి వచ్చిందే అనుకుని వుంటారు శ్రీశ్రీ.

much dirty water has flowed under the bridge ఇది గతజలసేతుబంధనమే అయినా గుర్తు చేసుకోదగిన తిట్టు కవితా ప్రవాహము.

*** *** ***

అప్పుడెప్పుడో విశాఖలో ఒక సాహిత్య సభ… అభిప్రాయాల పుస్తకంలో ఒకాయన – గురజాడ, గిడుగులు శ్రీశ్రీ గురువులు – అని రాశారు.

దాని కింద శ్రీశ్రీ –

పురిపండా, ఆరుద్ర లఘువులు –

అని రాశారు.

నిజం చెప్పుకోవాలి, గురజాడే పితామహుడు, ఆ తరువాతే శ్రీశ్రీ – అని ఆచార్య రోణంకి అప్పలస్వామి నొక్కి చెప్పినపుడు, చిరాకుపడిన శ్రీశ్రీ : హైస్కూల్లో ఇంగ్లీషు గ్రామరు పాఠాలు చెప్పుకోక, రోణంకికెందుకు సాహిత్యం గురించి? అనేశారు. ఒకసారి, మద్రాసులో శ్రీశ్రీ ని కలిసిన బంగోరె … పురిపండా, రోణంకి పెద్దవాళ్లు. మనవాళ్లు. అంతలేసి మాటలంటే ఎట్లా? make amends, if you can అన్నారు. ఆ.. ఆ… అలాగే అని వూరుకున్నారు శ్రీశ్రీ.

*** *** ***

ఉత్తమ కవిత్వంతో, అపురూపమైన వచనంతో మాలాంటి వేలూ, లక్షల మందిని ఉత్తేజంతో వూగించి, వుక్కిరిబిక్కిరి చేసి, ఒక గొప్ప ఆదర్శాన్ని గొంతెత్తి పిలిచి, వెలుతురు దారులుగా పరిచి, వూపిరి సలపని వుద్వేగంతో నడిపించి, మా యవ్వనాన్ని దొంగిలించిన ఈ సాహితీమూర్తులంతా మనలాగా కోపతాపాలు, ఈర్ష్యాసూయలు పుష్కలంగా వున్న మామూలు మనుషులేనని తెలుసుకోవడం భలే బాగుంటుంది కదా…. ఇంకా చాలా వున్నాయి. వ్యాస విస్తరణ భీతి చేత ఆపేస్తున్నా. చాసో నుంచి సినారె దాకా, రోణంకి నుంచి నోముల సత్యనారాయణ దాకా… లక్కీగా ఈ మహానుభావులందరితో నేను మాట్లాడాను. వాళ్ల సభలు రిపోర్ట్ చేశాను. కొందరిని ఇంటర్వ్యూ చేశాను. జోసెఫ్ టిటో : నాటి కమ్యూనిస్టు యుగొస్లావియా అధ్యక్షుడు. టిటో నోటికొచ్చినట్టు మాట్లాడినట్టుగా, నార్ల చేతికోచ్చినట్లు రాస్తాడని శ్రీశ్రీ వ్యంగం.