.
By Namburi chandrasekhar …. సింధూ జలాల పై ఇండియా రీ థింక్ ( పునర్ ఆలోచన) చెయ్యాలని పాక్ కోరిన నేపధ్యంలో… సింధూ జలాల వివాదం… భారత్-పాక్ సంక్షోభం, దాని పర్యవసానాలు…
దక్షిణాసియా భౌగోళిక రాజకీయాల్లో ఎల్లప్పుడూ సున్నితమైన అంశంగా పరిగణించబడే సింధూ జలాల ఒప్పందం (Indus Waters Treaty), తాజాగా భారత్ తీసుకున్న కఠిన నిర్ణయంతో మరోసారి వార్తల్లోకెక్కింది.
Ads
1960లో ప్రపంచ బ్యాంకు మధ్యవర్తిత్వంతో కుదిరిన ఈ ఒప్పందం, సింధూ నదీ పరీవాహక ప్రాంత జలాలను భారత్, పాకిస్తాన్‌ల మధ్య పంపిణీ చేసింది. తూర్పు నదులైన సట్లెజ్, బియాస్, రావి నదులపై భారతదేశానికి పూర్తి నియంత్రణ లభించగా, పశ్చిమ నదులైన సింధూ, జీలం, చినాబ్ నదులపై పాకిస్తాన్‌కు హక్కులు కల్పించబడ్డాయి.
అయితే, ఏప్రిల్ 22, 2025న పహల్గామ్‌లో జరిగిన దారుణమైన ఉగ్రదాడి అనంతర పరిణామాల నేపథ్యంలో, భారత్ ఈ ఒప్పందాన్ని రద్దు చేసుకుంటూ, పశ్చిమ నదులపై కూడా నీటి ప్రవాహాన్ని నియంత్రించడం ప్రారంభించింది.
ఈ చర్య పాకిస్తాన్‌లో తీవ్ర ఆందోళనలకు దారితీసింది, భారత్‌ను తన నిర్ణయాన్ని పునఃపరిశీలించాలని కోరింది. ఈ సంక్షోభం రెండు దేశాల మధ్య ఉద్రిక్తతలను మరింత తీవ్రతరం చేసింది. ఈ వివాదం లోతుపాతులు, దాని సంభావ్య (probable) పర్యవసానాలను విశ్లేషిద్దాం.
పాకిస్తాన్ ఆందోళనలు – జీవనాధారంపై ప్రభావం
పాకిస్తాన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ, ముఖ్యంగా వ్యవసాయ రంగం సింధూ నదీ వ్యవస్థ జలాలపై అత్యధికంగా ఆధారపడి ఉంది. ఆ దేశ వ్యవసాయ ఉత్పత్తిలో దాదాపు 80 % ఈ నదుల నీటిపైనే ఆధారపడి ఉంది.
భారత్, బాగ్లిహార్, సలాల్ వంటి ప్రాజెక్టుల ద్వారా నీటి ప్రవాహాన్ని తగ్గించడం లేదా నియంత్రించడం పాకిస్తాన్‌లో తీవ్ర నీటి కొరతకు దారితీస్తుందని, ఇది ఒక పెను సంక్షోభంగా మారుతుందని ఆ దేశం ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తోంది. పాకిస్తాన్ జలవనరుల మంత్రిత్వ శాఖ భారత విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖకు లేఖ రాస్తూ, ఈ నిర్ణయాన్ని సమీక్షించాలని అభ్యర్థించినట్లు మే 14, 2025న బిజినెస్ టుడే పత్రిక నివేదించింది.
పాకిస్తాన్ దృష్టిలో, భారత్ చర్య అంతర్జాతీయ ఒప్పందాల ఉల్లంఘన… భారత్ స్పందన – ఉగ్రవాద వ్యతిరేక దృక్పథం.
ప్రస్తుత రాజకీయ, భద్రతా పరిస్థితుల్లో, పహల్గామ్ దాడి అనంతర వాతావరణంలో భారత్ పాకిస్తాన్ అభ్యర్థన పట్ల సానుకూలంగా స్పందించే అవకాశాలు అత్యల్పం. ఉగ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా భారత్ అనుసరిస్తున్న కఠిన వైఖరి ఈ నిర్ణయానికి ప్రధాన కారణం.
ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోడీ “రక్తం, నీరు ఒకేసారి ప్రవహించవు” అనే తన నినాదాన్ని మరోసారి నొక్కిచెబుతూ, ఈ చర్యను సమర్థించారు.
మానవతా దృక్పథంతో వాదించే వారికి కూడా, నిరంతరాయంగా జరుగుతున్న ఉగ్రవాద దాడుల నేపథ్యంలో భారత్ నుంచి తక్షణ మద్దతు లేదా సానుభూతి లభించడం కష్టం. భారత్ తన జాతీయ భద్రతకు అత్యంత ప్రాధాన్యతనిస్తూ ఈ నిర్ణయం తీసుకుందని స్పష్టమవుతోంది.
భారత్ స్పందిస్తే ఏం జరుగుతుంది? – కఠిన షరతులకు అవకాశం
ఒకవేళ, కేవలం ఒకవేళ భారత్ ఈ అభ్యర్థనపై స్పందించాల్సి వస్తే, అది పూర్తిగా తన ఉగ్రవాద వ్యతిరేక దృక్కోణంతోనే ఉంటుంది.
పాకిస్తాన్ నీటి విడుదల కోసం చేసే అభ్యర్థన, పరిమిత దౌత్యపరమైన చర్చలకు ద్వారాలు తెరిచే అవకాశం ఉంది. అయితే, భారత్ ఈ అవకాశాన్ని తన భద్రతాపరమైన లక్ష్యాలను సాధించడానికి ఉపయోగించుకోవచ్చు. ఈ చర్చల వేదికగా భారత్ కఠినమైన, నిశ్చయాత్మకమైన షరతులను విధించవచ్చు.
ఉదాహరణకు:
1. ఉగ్రవాద శిబిరాల తొలగింపు… పాక్ ఆక్రమిత కాశ్మీర్ (PoK)లో క్రియాశీలకంగా ఉన్న ఉగ్రవాద శిబిరాలను పూర్తిగా తొలగించడానికి భారత్-పాకిస్తాన్ ఉమ్మడి సైనిక ఆపరేషన్ లేదా అంతర్జాతీయ పర్యవేక్షణలో ఆపరేషన్‌కు అనుమతి ఇవ్వడానికి భారత్ ఈ షరతును ప్రధాన డిమాండ్‌గా ఉంచవచ్చు. ఇది భారత్‌కు భద్రతా పరంగా అత్యంత కీలకమైన అంశం.
2. ఉగ్రవాదుల అప్పగింత… భారత్‌లో అనేక ఉగ్రవాద కేసుల్లో ప్రధాన నిందితులుగా ఉన్న హఫీజ్ సయీద్, మసూద్ అజార్ వంటి వారిని వెంటనే అప్పగించాలని భారత్ గట్టిగా డిమాండ్ చేయవచ్చు.
గతంలోనూ ఈ డిమాండ్ చర్చల్లో భాగంగా ఉన్నా, పాకిస్తాన్ నుంచి సానుకూల స్పందన లభించలేదు. ఈ సంక్షోభం ఆ డిమాండ్‌ను బలోపేతం చేస్తుంది.
3. భారత సైనికుల విడుదల.. పాకిస్తాన్ జైళ్లలో అన్యాయంగా బందీలుగా ఉన్న భారత సైనికులు, ఉదాహరణకు కుల్భూషణ్ జాదవ్ వంటి వారిని తక్షణమే విడుదల చేయాలని భారత్ షరతు విధించవచ్చు. ఇది భారత్‌లో అత్యంత భావోద్వేగభరితమైన అంశం, దీనిని దౌత్యపరమైన చర్చల్లో శక్తివంతమైన అస్త్రంగా ఉపయోగించవచ్చు.
దౌత్యపరమైన అవకాశాలు మరియు సవాళ్లు – సంక్లిష్ట వాతావరణం…
సామాన్య ప్రజల దృష్టిలో దౌత్య ప్రక్రియలు సరళంగా కనిపించినా, వాస్తవంలో అవి అత్యంత సంక్లిష్టమైనవి, బహుముఖమైనవి. పాకిస్తాన్ నీటి విడుదల కోసం చేసే అభ్యర్థన దౌత్య చర్చలకు దారితీసినా, భారత్ విధించే షరతులు పాకిస్తాన్ అంతర్గత రాజకీయ, సైనిక పరిస్థితుల దృష్ట్యా సులభంగా ఆమోదయోగ్యం కావు.
ఉదాహరణకు, PoKలో ఉమ్మడి ఆపరేషన్‌కు అంగీకరించడం పాకిస్తాన్ సైనిక నాయకత్వానికి, రాజకీయ నాయకత్వానికి ఒక సవాలు. ఇది వారి ప్రతిష్టను, ఆధిపత్యాన్ని ప్రభావితం చేయవచ్చు.
మరోవైపు, ఈ చర్చలు విఫలమైతే, పరిస్థితి మరింత తీవ్రతరం అయ్యే ప్రమాదం ఉంది. పాకిస్తాన్ ఈ అంశాన్ని అంతర్జాతీయ వేదికలపై, ముఖ్యంగా ఐక్యరాజ్యసమితిలో లేవనెత్తవచ్చు. అయితే, ఉగ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా భారత్ అనుసరిస్తున్న నీతిపరమైన వైఖరి, దాని బలమైన దౌత్య సంబంధాలు అంతర్జాతీయ సమాజంలో భారత్‌కు మద్దతును కూడగట్టడంలో సహాయపడతాయి. అనేక దేశాలు ఉగ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా భారత్ చేస్తున్న పోరాటాన్ని గుర్తిస్తాయి, ఇది పాకిస్తాన్ వాదనను బలహీనపరుస్తుంది.
పర్యవసానాలు – యుద్ధం కంటే ఉన్నతమైన పరిష్కారాలు?…
ఈ సింధూ జలాల వివాదం యొక్క పర్యవసానాలు బహుముఖమైనవి…
ఒకవైపు, పాకిస్తాన్‌లో తీవ్ర నీటి కొరత తలెత్తితే, అది ఒక పెద్ద మానవీయ సంక్షోభానికి దారితీయవచ్చు. ఇది అంతర్జాతీయ సమాజం నుంచి పాకిస్తాన్‌పై, పరోక్షంగా భారత్‌పై ఒత్తిడిని పెంచవచ్చు.
మరోవైపు, ఈ సంక్షోభం దౌత్యపరమైన చర్చలకు ఒక అరుదైన అవకాశాన్ని సృష్టించవచ్చు. ఉగ్రవాద శిబిరాల నిర్మూలన, ఉగ్రవాదుల అప్పగింత, బందీల విడుదల వంటి షరతులను భారత్ సాధించగలిగితే, ఇవి ఒక సైనిక యుద్ధం ద్వారా కూడా సాధించలేని ఫలితాలను ఇవ్వగలవు. ఉగ్రవాద సమస్యకు శాశ్వత పరిష్కారం కనుగొనడంలో ఇది ఒక కీలక అడుగు కావచ్చు. అయితే, ఈ సానుకూల ఫలితాలు రెండు దేశాల రాజకీయ నాయకత్వ సంకల్పం, దౌత్య బృందాల నైపుణ్యంపై ఆధారపడి ఉంటాయి.
సింధూ జలాల వివాదం భారత్-పాకిస్తాన్ సంబంధాలలో ఒక ముఖ్యమైన, సున్నితమైన మలుపు. భారత్ తీసుకున్న కఠిన నిర్ణయం, పాకిస్తాన్ ఆందోళనలు, సంభావ్య దౌత్య చర్చలు – ఇవన్నీ ఈ ప్రాంత భవిష్యత్తును నిర్దేశిస్తాయి.
ఈ సంక్షోభం ఒక మానవీయ విపత్తుగా పరిణమిస్తుందా, లేక శాంతి, భద్రత, దీర్ఘకాలిక సమస్యల పరిష్కారానికి ఒక అవకాశంగా మారుతుందా అనేది రాబోయే రోజుల్లో స్పష్టమవుతుంది. అయితే, ఒక విషయం మాత్రం నిస్సందేహం –
సింధూ జలాల వివాదం కేవలం నీటి పంపకాలకు సంబంధించినది కాదు. ఇది రెండు దేశాల మధ్య లోతుగా పాతుకుపోయిన అపనమ్మకం, భద్రతా ఆందోళనలు, సహకారం లేమికి అద్దం పడుతుంది. ఈ సంక్షోభాన్ని ఎలా నిర్వహించారనేది ఈ ప్రాంత స్థిరత్వానికి కీలకం.
ఇది కేవలం ప్రభుత్వాల బాధ్యత మాత్రమే కాదు, పౌర సమాజం, మేధావులు కూడా చర్చల్లో పాల్గొని, సానుకూల పరిష్కారాల వైపు నడిపించాల్సిన అవసరం ఉంది. సింధూ జలాలు రెండు దేశాలకు జీవధార; వాటిని వివాదాలకు కాకుండా, సహకారానికి వారధిగా మార్చడం ఇరు దేశాలకూ శ్రేయస్కరం…
Share this Article